31 maart 2024
In de middeleeuwen begon het nieuwe jaar in onze contreien niet op 1 januari zoals vandaag, maar op een meer ‘hemels’ moment. Welkom in de wereld van de paasdatum.
In de middeleeuwen werd het nieuwe jaar pas ingeluid wanneer het Pasen was, het belangrijkste feest in de christelijke kalender. Astronomisch betekent dit de eerste zondag na de eerste volle lentemaan. Aan de hand van zogenoemde computus-tabellen berekenden astronomen de paasdatum. Aangezien Pasen niet op een vaste datum valt, betekende dit dat sommige data tweemaal per jaar konden voorkomen en andere dagen soms wegvielen.
Beetje complex voor onze 21ste-eeuwse geesten, maar enkele voorbeelden uit de chartercollectie van de graven en gravinnen van Vlaanderen bewaard in Rijksarchief Gent maken het concreet:
- De dateringsformule van de oorkonde bewaard in Fonds Saint-Genois, nr. 147 luidt als volgt: L’an de l’incarnation MCC sissante et dis, le nuit de paske florie: in het jaar 1270, de nacht van Palmzondag. Pasen heeft nog niet plaatsgevonden, dus het jaartal wordt 1271. Opzoekingen in het nog steeds erg bruikbare Taschenbuch der Zeitrechnung van Grotefend uit de negentiende eeuw leert ons dat Palmzondag in dat jaar op 29 maart viel.
- De oorkonde uit Fonds Saint-Genois, nr. 1159 is als volgt gedateerd: L’an de grace mil troiz cens et siept, le venredi devant closes pasques. ‘Enclozes paques’ of ‘Beloken Pasen’ betekent de zondag na Pasen. Het jaartal is dus al aangepast en de datum van het stuk is 31 maart 1307.
Voor wie meer wil weten over tijdrekening in het verleden, is het handboek De chronologie van de middeleeuwen en de moderne tijden van Strubbe en Voet uit 1991 een handig hulpmiddel.
Alvast een mooie Paas- en lentetijd gewenst!
REIGN 